سید خطيب الاسلام صدر نژاد هستم. در سال ۱۳۴۹ پس از اخذ ديپلم از دبيرستان مروي وارد دانشگاه صنعتي شريف شده و در سال ۱۳۵۳ با رتبه اول از رشته مهندسي متالورژي فارغ‌التحصيل شده و برای ادامه تحصیل در دانشگاه MIT آمریکا پذیرفته شدم. مدرک دکتري خود را در سال ۱۳۵۷ دريافت کردم، مدتي نيز مشغول گذراندن دوره پسا دکتري بودم. در مکزيک در صنايع فولادسازي، مدتي مديريت تحقيقات متالورژي را بر عهده گرفتم. پس از انقلاب به ايران بازگشتم. در ابتدا عضو هيات علمي دانشگاه صنعتي اصفهان بودم و سپس به دانشگاه صنعتي شريف منتقل شدم. يک دوره معاون پژوهشی وزارت علوم و یک دوره نیز رياست دانشگاه شريف را به عهده داشتم. مدتي رئيس دانشکده مهندسی مواد دانشگاه تربيت مدرس و مدتی نیز رئيس دانشگاه تربیت مدرس بودم. در حال حاضر عهده‌دار رياست پژوهشگاه مواد و انرژي هستم.

رشته مهندسي مواد و همینطور متالورژي، برخلاف رشته‌هايي همانند مکانيک و عمران که بيشتر در مقياس ماکرو کار مي‌کنند، بر مقياس ميکرو متمرکز است. دانشجويان مهندسي مواد از ابتدا وارد ساختار اتم و مولکول مي‌شوند. به همين سبب ابتدا که فناوري‌نانو در ايران مطرح شد خيلي از همکاران ما در رشته مهندسي مواد و متالورژي، آنرا موضوع جديدي نمي‌دانستند. به طور مثال تصويري که بر ديوار اتاق من نصب شده است مربوط به اکسيد موليبدن است که ۱۴ سال پيش تهيه شده است. کريستال‌هايي‌از آن که به صورت درختچه‌هايي بيرون زده، نانوساختار است. اگر آن زمان فناوري‌نانو مطرح بود چندين مقاله از اين کار ارائه مي‌گرديد. از حدود ۵ سال پيش که شاهد سیاست گذاری نظام و استقبال دانشجويان از فناوري‌نانو بوديم، ‌ما نيز بالتبع به اين سمت سوق پيدا نموديم و در حال حاضر، بيش از ۵۰ درصد تحقيقات من در حوزه فناوري‌نانو متمرکز است‌. پيشتر بر روي آلياژهاي حافظه‌دار متمرکز بودم؛ اکنون نيز روي همين موضوع در مقياس نانو فعاليت مي‌کنم.

 
با همکاري گروه‌هاي ۷-۸ نفره، مواد مختلفي همانند نانوساختارهاي اکسيد آلومينيوم، کريستال‌هاي نوع آلفا و گاما، اکسيد روي، اکسيد تيتانيوم، اکسيد قلع و... را در مقیاس آزمايشگاهي سنتز نموده‌ايم. طرحي نيز براي توليد انبوه اکسيد روي داشتيم که بر اساس بررسي‌هاي فني و اقتصادي، تولید آن از نظر اقتصادی چندان مطلوب به نظر نمی رسد. به اين معنا که بازار کشش جذب توليد انبوه اين ماده را ندارد. بنابراين فعاليتمان را در مقياس آزمايشگاهي درخصوص نانولوله‌هاي قلع همراه با طلا، فيلم نازک و نانوساختار آلياژ حافظه‌دار نایتینول و همچنین اکسید تیتانیوم و... ادامه می دهیم.

حدود ۳۰ ثبت اختراع داخلي داريم که اغلب آنها در حوزه علم و فناوري نانو هستند. از نظر دانش فني نيز در مقياس آزمايشگاهي در مرحله خوبي قرار داريم. کار صنعتي برای تولید نانو ساختارها تا کنون انجام نداده ایم زيرا متقاضي نداشته‌ايم. اما آمادگي انجام آن‌ را داريم.

در ابتدا لازم مي‌دانم که از مسئولان و دست‌اندرکاران ستاد نانو تشکر کنم زيرا با حمايت‌هايشان پژوهشگران را دلگرم‌تر و مشتاق‌تر مي‌کنند. انتشار ۱۲ مقاله در مجلات بين‌المللي و هدايت يک پايان‌نامه در مقطع کارشناسي ارشد در زمینه نانو در یک سال عواملي هستند که در اين دوره از جشنواره موجب کسب امتياز اينجانب شده است.

يکسري ضعف عمومي وجود دارد و يک سري ضعف فرهنگي. محدوديت هاي عمومي به طور کلي عبارتند از: نبود تجهيزات، مواد اوليه، قطعات و ...، ضعف نيروي انساني کارآمد و ورزيده. ضمنا" حلقه های مفقوده زنجيره پيشرفت و توسعه زياد است! مثلا" مرحله تبدیل نتایج آزمایشگاهی به دستاوردهای صنعتی بویژه ارتقاء مقیاس و محاسبات طراحی بطور کلی در کشور ضعیف است و باید تقویت شود. اما ضعف فرهنگي. بسياري از تجهيزات در انحصار افراد و موسسات خاص قرار دارد که آن را در اختيار سايرين قرار نمي‌دهند. بايد در اين زمينه‌، کار فرهنگي انجام شود. بايد همه بدانند که زکات علم، ترويج آن است. یکی از راه های ترویج علم میدان دادن به افراد علاقمند و دارای استعداد و همچنین رفع انحصار است. ضعف فرهنگی دیگر، عدم تداوم و ثبات در فعاليت‌ها است. با رايج شدن يک علم جديد، توجهات بسياري به آن معطوف مي‌شود. اما اين حرکت تداوم ندارد. ذائقه ايراني مشکل‌پسند و نوگراست. اين خوب است ولي نبايد به قيمت از دست رفتن ثبات باشد. قوت ما، جوانان و ملت خوبمان هستند که از نظر سلامت نسبت به اکثر کشورها سرند و برای فعاليت‌هاي علمي، بهای فراوانی قائلند و اين امر جاي تقدير دارد.

براي توليد ثروت، يک حرکت جمعي و عزم ملي نياز است. مديران دولتي بايد جواب مشکلات علمی و تخصصی را از پژوهشگران بخواهند و خط مشي تشویق پژوهش را عملا نشان دهند و پژوهشگران نيز بدون دغدغه مشکلات مالي، بايد برای یافتن پاسخ ها بطور جدی کار کنند.

تشويق هميشه موثر بوده و ايجاد انگيزه ‌کرده است. جاي تمجيد از برگزارکنندگان دارد که جايزه را تنها به نفرات اول نمي‌دهند. بلکه ۱۰ تا ۲۰ نفر اول را انتخاب مي‌کنند. برای توسعه حرکت علمی، بهتر است تعداد افراد مورد تشویق، از این هم بیشتر شود. قهرمان‌پروري هم ابعاد مثبت دارد هم ابعاد منفي. عدم انحصار، بر انگيزه سایر پژوهشگران و توسعه تحقیقات و پیشرفت علمی مي‌افزاید.

پژوهش در مقياس نانو نيازمند تجهيزات قوي و مدرن است. اين تجهيزات بيشتر در انحصار کشورهاي پيشرفته است. حرکت به سمت ساخت تجهيزات در داخل کشور مقوله‌اي است که بايد برای آن سرمايه‌گذاري نمود. قدم بعدي، تشويق موسسات داخلي براي استفاده از تجهيزات ساخته‌شده در کشور است. البته لازمه اين امر اطلاع رساني و تبليغات قوي است. درکنار اين فعالیت، تقويت انتشارت داخلي از جمله کتاب، مقاله، مجله و..که ظروف انتقال دانش فني هستند نيز لازم به نظر مي‌رسد.

بزرگترين نعمت الهي که در اختيار همه انسانهاست، وقت است. بايد ارزش آنرا درک کنيم. ما نبايد اين ثروت عظيم را از دست بدهيم و هر کس بايد خود را مسوول وقت پژوهشگران عزيزمان بداند.