تخصصی شدن دانشگاه ها، در راستای شکوفائی تحقیقات

نقش و اهمیت تحقیقات در جوامع گوناگون به ویژه ایران امری است روشن و مبرهن، که آن را نیاز به گوشزد کردن نیست، اما استواری و شکوفائی تحقیقات در جایگاه حقیقی اش نیازمند تلاش و پی گیری مداومی است از سوی تمامی مردم عموما" و کليه دست اندرکاران امور پژوهشی و تحقیقاتی خصوصاً. این تلاش به ثمر نخواهد نشست مگر آن که ارزیابی دقیقی از کلیه امکانات، نیروها و ... به دست داده شود و همیاری و هماهنگی تمامی مراکزی که هم اینک در زمینه های پژوهشی فعالیت دارند، پشتوانه این حرکت همه گیر قرار گیرد. هرچند که تاکنون این تلاش آن چنان که باید موفق نبوده و نتوانسته است کلیه امکانات کشور را در جهت پژوهش هدف گیری کند.

کیهان هوائی به منظور آگاهی از کارهای تحقیقی و پژوهشی کشور- که تا کنون انجام گرفته- و طرح-های در دست اقدام سیستم پژوهشی تحقیقاتی و آشنائی محققين با «دکتر سيد خطیب الاسلام صدرنژاد»، دبير شورای پژوهش های علمی کشور به گفتگو نشسته است.

شورای پژوهش های علمی و اهداف آن، فرهنگستان علوم، بانک اطلاعاتی علمی، کمبود و نوسان اعتبارات تحقیقاتی، تخصصی شدن دانشگاه ها در رشته های خاص، اولویت و کمیت کارهای تحقیقاتی، رابطه صنایع و محققین و ... از جمله مسائل طرح شده دراین نشست است.

دکتر سيد خطیب الاسلام صدرنژاد: بسم الله الرحمن الرحیم. همان طور که اطلاع دارید، «شورای پژوهش-های علمی کشور» در دهه فجر ۱۳۶۵ تاسیس شد که در حال حاضر بنده دبیر این شورا هستم و همچنین مسئولیت دانشگاه تربیت مدرس نیز برعهده ام گذاشته شده است.

وظائف شورای پژوهش های علمی کشور عمدتاًَ توسعه و رشد فعالیت های تحقیقاتی و هماهنگ کردن آنها است و همچنین جهت دادن و تعیین خط مشی های تحقیقاتی که به صورت مدون تنظیم شده اند و مورد تائید هیات وزیران هم قرار گرفته است. از وظائف دیگر شورا، تعیین هدف های اساسی و اولویت ها و ضوابط پژوهش های علمی کشور باتوجه به برآوردها و برمبنای نیازهای عمرانی کشور و توسعه پژوهش و پیشرفت علم و فن در کشور، است.

در این رابطه، شورای پژوهش های علمی کشور می بایست خط مشی ها را در رشته های مختلف به دقت بررسی کرده و با توجه به آن ها، برای هررشته ضوابطی را تعیین کند. بدین منظور، شورا اقدام به تشکیل کمیته های تخصصی در رشته های مختلف کرد که در حال حاضر کمیته های تخصصی پزشکی، مهندسی و کشاورزی شروع به کار کرده اند و امیدواریم کمیته های تخصصی علوم پایه، علوم انسانی و هنر نیز به زودی کار خود را شروع می کنند. البته ممکن است کمیته های دیگری هم از قبیل کمیته مربوط به مسائل نظامی- که امروزه اهمیت بسیاری دارد- در کنار شورا به وجود بیایند. ضمناً کمیته جدیدی در دبیرخانه شورا به وجود آمد که معاونین یا نمایندگان تمام وزارتخانه ها یا مراکزی که به امر تحقیقات اشتغال دارند، در آن شرکت دارند و هدف از تشکیل آن، تحقق بخشیدن به امر برنامه ریزی جامع و هماهنگ در سطح کشور بوده است.

از وظائف دیگر شورای پژوهش های علمی کشور، مساله اعتبارات پژوهشی است که عمدتاً از طرف دولت به منظور کمک به امر تحقیقات اختصاص می یابد. این امر قسمت مهمی است که باید به آن پرداخته شود و شورای پژوهش ها تاکنون در این مورد مصوباتی داشته از جمله این که درصد مشخصی از درآمد ناخالص ملی به امر تحقیقات اختصاص یابد.

در کشورهای صنعتی پیشرفته، درصد بالائی از درآمد ناخالص ملی را به امر تحقیقات اختصاص می دهند و یا حتی در پاکستان خیلی بیشتر از ما برای تحقیقات خرج می کنند. از موارد دیگر برای تأمین اعتبار، می توان اخذ مالیات از واردات محصولات مصرفی خارجی به منظور تشویق تحقیقات را نام برد این کار باعث گسترش راه های افزایش تولیدات داخلی و کاهش واردات می شود. از هدف های دیگر شورای پژوهش های علمی کشور، ایجاد و گسترش فعالیت های «فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران» است که خوشبختانه طرح آن تهیه شده و کلیات آن به تصویب شورای پژوهش های علمی کشور رسیده است.

ان شاءالله فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، در تمام رشته های علمی و فنی اعم از پزشکی، مهندسی، کشاورزی، علوم انسانی، هنر و علوم پایه فعالیت خواهد داشت. در حال حاضر در مورد بعضی از مسائل از قبیل ترکیب، چارت تشکیلاتی، اعضاء و شرایط عضویت و محل استقرار فرهنگستان پیش بینی های لازم به عمل آمده است.

نوع دوم فرهنگستان ها، آنهایی هستند که به فعالیت های رهبری تحقیقات نیز اشتغال داشته و وظیفة تأمین بودجه و اعتبار و همچنین ایجاد مراکز تحقیقاتی را نیز برعهده دارند و به طور کلی بعضی از وظایف وزارت فرهنگ و آموزش عالی برعهدة آنها است. عمدتاً فرهنگستان های دنیا به طور سمبلیک کار می کنند و ما در مورد ایران، طبق نظر شورای پژوهش های علمی کشور و مطالعاتی که در دبیرخانه شورا صورت گرفته بود، نوع سمبلیک را مناسب تشخیص دادیم.

مطلب بعدی توسعه تحقیقات است که از وظایف شورای پژوهش های علمی کشور است. در مورد توسعه تحقیقات مهم ترین عامل، ایجاد انگیزه و دلگرمی است. به نظر بنده، کمک ها و مسائل مادی درصد کمتری از اهمیت را نسبت به کمک ها و ابزار معنوی دارد. یعنی در توسعة تحقیقات اگر پول خرج کنیم، البته که می توانیم نتایجی بگیریم ولی اگر از نظر معنوی سرمایه گذاری کنیم، تأثیر آن به مراتب بیشتر خواهد بود. مسائل معنوی به ویژه ایجاد انگیزه در «محقق» بسیار مؤثرند.

اگر محقق احساس کند که ارزش کار او را مردم و مخصوصاً مسئولین - که تصمیم گیرنده هستند - درک می کنند و اگر احساس کند که آن احترام لازم به کار گذارده می شود، این خود انگیزه ای می شود برای شکل گیری کارهای تحقیقاتی در کشور. بنابراین می بایست در این جهت حرکتی صورت می گرفت و خوشبختانه قدم هائی هم به وسیله شورای پژوهش‌ های علمی کشور برداشته شد و هم در آینده به وسیله فرهنگستان علوم برداشته خواهد شد.

همچنین وزارت فرهنگ و سایر وزارتخانه ها و هیأت دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی، همه در این جهت در سال های اخیر، تحرک بی سابقه ای را داشته اند. در حال حاضر مشاهده می شود که در هر محفل قانونگذاری و اجرائی، قضائی تا محافل معمولی مردم، یکی از مسائل مهم، بحث تحقیقات است که البته برای ایجاد روحیه، انگیزه و دلگرمی بسیار مؤثر بوده است.

مطلب دیگر برای ایجاد روحیة مساعد و جو مناسب برای تحقیقات، مسأله رقابت سازنده است. به نظر ما در دبیرخانه شورای پژوهش های علمی کشور، برای ايجاد رقابت سازنده، بايد نتايج کارها ارائه شده و با یکدیگر مقایسه شوند. تا وقتی که دانشگاه های ما با يکديگر مقايسه نشوند، کسی تشویق نمی شود، تا برای کار مثبتی که انجام داده است، بیشتر تلاش کند. اگر رقابت سازنده و ارائه نتایج کارها به صورت مقایسه ای و اطلاعات آماری در سطح کشور انجام شود، بالاخره خواه ناخواه هرکس به فکر می افتد که خود را نشان داده و کارش را در حدی که می تواند، عرضه کند. بنابراین تلاش و وقت بیشتری را صرف کارهای مفید خواهد کرد و دنبال بعضی از مواردی که به صلاح مملکت نیست- و متأسفانه بعضی از دانشمندان و عالمان ما هم گاهی دچار آن می شوند مانند درآمدهای کاذب، رفتن به سوی سرمایه گذاری در واسطه گری و خرید و فروش و غیره- نمی رود، زیرا این قبیل مسائل واقعاً اتلاف وقت بوده و تماماً از بین رفتن سرمایه ها و استعدادهای کشور است.

اصولاً تاریخ علم هم نشان می دهد انسان های طالب علم، همیشه آدم هائی بوده اند که از نظر مادی در مضیقه بوده و در عین حال بی توجه به آن. آن ها وقت خود را صرف فهمیدن و کشف قوانین علمی کرده اند و حتی پس از فهمیدن آن ها هم کسی ارج آنان را در نظر نگرفته و تنها پس از مرگ آنان، اهمیت کارشان بر دیگران روشن شده است. البته از محققین و دانشمندان و افراد زبده و نابغه و دانشجویان عزیز و خوش فکر و اصولاً آنهائی که توان لازم را برای انجام کارهای تحقیقاتی دارند، انتظار نداریم صرفا" بروند و دود چراغ بخورند.

در حال حاضر ارزش علم را همه دنیا فهمیده است. یک انسان عالم و دانشمند، ممکن است با کار و تلاش فکری خود، در عرض یک سال به اندازۀ هزار نفر که تمام عمرشان تلاش کنند، به جامعه بهره بدهد. در تمام زمینه ها و رشته ها این مساله وجود دارد. مثلاً یک مدیر خوش فکر راهی پیدا می کند که یک کارخانه تولیدش دو برابر می شود و یا فردی که مطالعه داشته باشد و وارد به امور برنامه ریزی باشد، با برنامه ریزی صحیح تولیدات یک کارخانه را به چندین برابر می رساند، در حالی که ده ها و صدها کارگر باید با کار یدی ساعت ها زحمت بکشند تا مثلاً ۱۰٪ افزایش تولید داشته باشند. فکر، اکثر مواقع، کار یدی را صدها برابر جلو می اندازد.

این که اساتید دانشگاه به هر دلیلی مجبور شوند، دنبال کارهای سودآوری که کاذب بوده و به نفع جامعه نیست، بروند، برای مملکت فاجعه است. به همین جهت، در سال های اخیر تلاش زیادی در سطح کشور صورت گرفت. اگر استاد دانشگاه به علت تدریس زیاد در کلاس های مختلف، خسته شده و از طرف دیگر مجبور باشد به منظور رفع حوائج زندگی خود، بیش از حد توانش درس بدهد و کارهایی که لزوماً اندیشه و فکر او را به مقدار زیادی پرورش نمی-دهد، انجام دهد، کم کم تبدیل به پخش صوتی می شود که فقط نوار را تکرار می کند و به این ترتیب انگیزة علمی از بین می رود. حالا اگر ما تحقیقات علمی را در دانشگاه ها گسترش دهیم به طوری که در کنار تدریس قرار بگیرد، اين می تواند خیلی مفید واقع شده و کلاس های درس را نیز جالب کند.

اصولاً بنده فکر می کنم که تکرار یک درس بوسیله یک استاد به طور متوالی اشتباه است. در بعضی از دانشگاه های خوب، رسم بر این است که درس ها بین اساتید می‌چرخد، برای این که تکرار متوالی یک درس انسان را خسته می کند ولو این که در آن درس مطالعه هم داشته باشد. حالا اگر نه مطالعه داشته باشد و نه تحقیق و از طرف دیگر به طور متوالی این درس را در کلاس های مختلف تکرار کند، به این دیگر نمی شود «استاد» گفت. در حد دانشگاه مطلوب، این است که وقتی یک استاد درسی را تدریس می کند، در ایجاد آن فکر و مطلب و متدی که به کار می برد، سهم داشته باشد. حالا اگر ۱۰۰ درصد ندارد حداقل ۲-۳ درصد را داشته باشد، و هم مبتکر باشد و فقط قانونی را که دیگری کشف کرده، حفظ نکند و بعد هم آن را تکرار کند. بلکه کارهای دیگری را یاد بگیرد و خودش هم در آن زمینه کار کند ولو اندک ولی بالاخره کاری کرده باشد که انگیزه ایجاد شود. البته غیر از انگیزه های معنوی مسلماً ابزار مادی هم برای پیشرفت کار در امر تحقیقات حتماً لازم است. وسائل تحقیقاتی- مخصوصاً امروزه- خیلی مهم هستند، به ویژه کتاب ها و مجلات علمی که در سطح دنیا چاپ می شوند، انبانی است از علوم، معارف اطلاعات و کشفیات بشر.

وسائل تحقیقاتی که در آزمایشگاه ها مورد استفاده قرار می گیرند نیز از دیگر لوازم ضروری است و همچنین مقداری فراغ بال و یک دفتر کار مناسب. از طرف دیگر دغدغه مسائل جزئی و روزمره زندگی خیلی نباید برای محقق مطرح باشد. مثلاً هیچ اشکالی ندارد اگر محققین و برجستگان و نابغه ها موظف نباشند وقت خودشان را در صف ارزاق عمومی بگذرانند و به عنوان مثال کوپن آنها را بدون صف بدهند. وقت آنها این ارزش را دارد که جمهوری اسلامی مقداری خرج کند تا آن ها بتوانند از وقت خود برای تحقیق و تعلیم استفاده کنند.

کیهان هوایی: در صحبت های خود به این نکته اشاره کردید که طرح فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران تهیه و تدوین شده است. بفرمائید در حال حاضر این طرح در چه مرحله-ای است و چه زمانی می توانیم شاهد شروع کار فرهنگستان باشیم؟

دکتر صدرنژاد: کلیات طرح «فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران» در اواخر سال ۱۳۶۵ در «شورای پژوهش های علمی کشور» آماده و سپس اوائل امسال تصویب شد. جزئیات آن نیز مدتی است آماده شده است و امیدواریم در نشست هشتم شورا به تصویب برسد و احیاناً اگر آن جلسه نشد، ان شاءالله تا پایان امسال تصویب شود.

مطلب قابل توجه این که فرهنگستان در کشور ما سابقه ای ۴۰-۵۰ ساله دارد. البته آن فرهنگستان های قبلی ضعف های زیادی داشتند که در مطالعات اولیه برای تأسیس فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، بررسی شده اند. همچنین فرهنگستان هایی که در گذشته به وجود آمدند در بعضی رشته های خیلی باریک و محدود کار می کردند، به ویژه در مورد زبان فارسی، و فرهنگستان علوم به آن معنی که علوم فیزیک، شیمی، ریاضی و زیست شناسی و غیره در آن مطرح باشد، وجود نداشته است. در مورد مهندسی که به طور کلی در سطح دنیا کم کار شده است و تنها در ۲۰ سال اخیر است که در دنیا فرهنگستان های مهندسی تشکیل شده اند.

چون قرار است که فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی پایه ای محکم داشته و این طرح خوب هم اجرا شود. ما عجله آنچنانی هم نداریم که خیلی سریع و شتاب زده تشکیلاتی راه بیافتد و شروع به کار کند، بلکه این امر اگر باتأنی انجام گیرد و نظر مشورتی تمام کسانی که می توانند ذی نظر باشند، مخصوصاً شورای عالی انقلاب فرهنگی، ریاست جمهوری- که عنایت خاص به فرهنگستان مخصوصاً فرهنگستان های زبان و ادبیات فارسی دارند- مجلس شورای اسلامی و به هر حال سایر نهادها و موسسات، بررسی شود، اشکالی ندارد زیرا به موازات آن، مقدمات آماده می شود.

از جمله کارهائی که فرهنگستان قاعدتاً باید به آن بپردازد، آماده کردن وسائل انتشار نتایج تحقیقات در سطح مرزهای دانش و آخرین تحقیقات علمی و فنی است. البته در این زمینه در حال حاضر در مرکز تحقیقات علمی کشور به موازات مطالعه در پیرامون فرهنگستان کار می شود و به زودی شاهد انتشار «نشریه بین المللی پزشکی» در سراسر دنیا خواهیم بود. این نشریه نتیجه کارهای تحقیقاتی دانشمندان ایرانی، در داخل و خارج از کشور، در زمینه پزشکی است که به زبان انگلیسی و با استاندارد بین المللی چاپ می شود و ان شاءالله شاهد خواهیم بود که فقط وارد کننده علم نیستیم. در مورد «نشریه بین المللی مهندسی» هم تقریباً تمام کارهای آن صورت گرفته است و فقط منتظر چاپخانه هستیم که البته این نشریه هم به زبان انگلیسی بوده و به سراسر دنیا ارسال خواهد شد. این نشریه حاصل تحقیقات محققان در داخل و خارج از کشور در زمینه مهندسی است که بهترین مقالات در این زمینه انتخاب و چاپ شده اند.

در زمینه علوم پایه و کشاورزی هم سعی شده به زودی نشریات بین المللی داشته باشیم. این کارها به فرهنگستان هم ربط پیدا می کند. که البته فرهنگستان در سطح بالاتری کار را انجام می دهد. به هر حال امیدواریم فرهنگستان با کیفیت لازم شروع به کار کند تا بتواند رسالت خود را انجام دهد.

دکتر صدرنژاد: در حال حاضر در تمام دنیا نیاز به بانک اطلاعات علمی احساس شده و کارهای زیادی در مورد آن انجام گرفته است. اگر کسی بخواهد کار علمی کند، دست کم باید خبر داشته باشد که دیگران در آن زمینه چکار کرده اند؟ بانک اطلاعات علمی، به انگیزه رساندن ما به اطلاعات مورد نیاز با بهترین و سریع‌‌ ترین روش ممکن تشکیل می شود.

هم اینک ممکن است در مسائل مهمی که مورد نیاز است، کارهای تحقیقاتی زیادی به صورت پراکنده در سطح کشور انجام شود ولی از تمام آنها خبر نداشته باشیم. همچنین در مورد کتاب های موجود در کشور، اطلاعات دقیقی که سریعاً بتوان به آنها دست پیدا کرد، وجود ندارد. به همین دلیل ضرورت بانک اطلاعاتی بدیهی بوده، به صورتی که بتواند اطلاعات راحت و بدون دردسر در اختیار قرار دهد. البته از خصوصیات هر بانک اطلاعاتی این است که باید کامل باشد، در غیر اینصورت مسلماً رفع نیاز نمی کند. انسان باید در مورد داده بانک اطلاعات اطمینان داشته باشد. همین که انسان بفهمد در زمینه فلان موضوع هیچ کاری نشده و یا این که چه افرادی، چه کارهائی در این زمینه انجام داده اند، خودش اطلاع بزرگی است.

در حال حاضر اکثر وزارتخانه ها و سازمان ها کامپیوترهای خیلی قوی دارند، از جمله وزارت فرهنگ و آموزش عالی که اخیراً یک کامپیوتر بسیار قوی برای منظورهای مختلف و از جمله این منظور خریداری کرده که گنجایش جمع آوری همة این اطلاعات را دارد. البته سال ها طول می کشد تا همه اطلاعات علمی موجود در کشور جمع آوری شود.

ما از کتابخانه ها شروع کرده ایم. تمام اطلاعات موجود در کتابخانه ها را باید با زبان ماشین نوشت و بعد روی دیسکت منتقل کرده و در حافظه ماشین ذخیره کرد تا کامل شود. برای این کار باید برنامه های نرم افزاری برای کامپیوتر نوشت که براساس آن برنامه ها، بتوان اطلاعات جمع آوری شده را بازیابی کرد. برای انجام این کار باید لیست کلیه کتابخانه های موجود در سراسر کشور را تهیه و به تمام آنها سرکشی کرد و حتی الامکان از تمامی کتاب های موجود اطلاعات لازم تهیه شود. باید فرم های استاندارد تهیه شده و پرشوند که البته کار بسیار عظیمی است که سال ها وقت می گیرد مگر این که به صورت بسیجی عده زیادی پی گیر باشند و پول زیادی نیز خرج آن شود.

مجلات علمی نیز فوق العاده مهم هستند و باید تمام اطلاعات آنها جمع آوری شده و در فرم مخصوص ثبت شوند. تجهیزات علمی نیز از اهمیت بسیاری برخوردارند. باید بدانیم در سطح کشور چه نوع تجهیزات علمی و از هر نوع چه تعداد وجود دارد. کیفیت این دستگاه ها چگونه است تا اگر نیازی به این دستگاه ها باشد، محقق بتواند در داخل کشور از آنها اطلاع پیدا کرده و با آنها کار کند. این هم کار بسیار حجیم و وقت گیری است. حتی در مورد افراد، خیلی خوب است بدانیم مثلاً در فلان رشته، چه افرادی، با چه معلوماتی ودر چه محلی هستند که اگر مشورت علمی لازم بود، یک نفر محقق بتواند با آنها تماس بگیرد تا مجبور نباشد به نیویورک و لندن رفته و از اساتید خارجی که در آنجا هستند، کمک بگیرد.

بسیاری از پروژه های تحقیقاتی است که تکراری انجام می شوند و در شرایطی که این همه مسائل در زمینه-های مختلف داریم، هیچ لزومی ندارد که کارهای تکراری انجام دهیم. اگر هماهنگی و اطلاع باشد، کسی کاری را که دیگری دقیقاً همان را انجام می دهد، انجام نخواهد داد. بنابراین لازم است در داخل کشور هماهنگی ایجاد شود که این از وظایف بانک اطلاعات علمی است. البته این هم ناگفته نماند که بسیاری از این اطلاعات، طبعاً محرمانه و سری بوده و لازم نیست همه از آنها اطلاع داشته باشند. در این مورد می توان با قراردادن کدهای مخصوص- که فقط عده خاصی از آنها اطلاع داشته باشند- از دسترسی دیگران به این اطلاعات جلوگیری کرد.

توضیحاتی که داده شد برای این بود که حجم کار مشخص شود. در مورد مجلات علمی – که البته بسیار متنوع و زیاد هستند- فرم های مخصوص تهیه شد، که این کار ۶ ماه وقت گرفت. زیرااین فرم ها مرتباً به وسیله افراد مختلف بررسی و ارزشیابی می شد. این فرم ها به تمام کتابخانه های کشور- به غیر از کتابخانه های شخصی که لیست تمامی آنها در دسترس نیست- ارسال شد و همه این فرم ها را پر کرده و برگرداندند. پس از این که این فرم ها به دست ما رسید، می بایست روی آنها کمی کار کارشناسی فنی بشود. بعضی از فرم ها ممکن است اطلاعات اشتباه داشته باشند که باید تصحیح شوند. بعضی دیگر ممکن است اشکالات تکنیکی داشته باشند بدین معنی که طرز بیان متفاوتی برای یک چیز به کار رفته که باید یکدست شوند و علامات مشابه برای مفاهیم یکسان به کار برده شود. این اصلاحات نیز انجام شده است. بعد از این مراحل باید یک برنامه نرم افزار کامپیوتر نوشته شود و کسانی که در مورد مسائل کامپیوتری کار می کنند و در مرکز کامپیوتری وزارتخانه هستند هماهنگ شده و آنان مشغول تهیه برنامه نرم افزار هستند و به طور کلی می توان گفت ۹۰ درصد کار در مورد مجلات کامل است و ۱۰ درصد بقیه که انجام شود، زمان بهره-برداری از اطلاعات مجلات، فرا می رسد.

در مورد تجهیزات یعنی کل وسائل و تجهیزات تحقیقاتی موجود در کشور، طرحی به صورت آزمایشی تهیه شده است، چون مساله تجهیزات به مراتب مشکل تر است. بعضی از وسائل بزرگ هستند و بعضی دیگر کوچک. خرد و ریز هم در بین آنهاست. بنابراین، یک مقدار انتخاب لازم است. مثلاً آیا یک چکش هم باید به عنوان تجهیزات به کامپیوتر داد یا خیر؟ این یک کار تکنیکی است که البته روی آن کار شده و فرم مناسب تهیه شده است. در این مورد قرار شد تجهیزاتی که از نظر پیچیدگی از یک حد خاص بالاتر باشد، به کامپیوتر منتقل شوند. بسیاری از تجهیزات هم خراب هستند که باید اطلاعات آنها هم منتقل شود. بعضی از وسائل هستند که از عمرشان زیاد گذشته و فرسوده شده-اند. باید سوابق و شناسنامه آنها در کامپیوتر موجود باشد. در مورد تجهیزات، شناسنامه هائی در چندین برگ تهیه شده که به صورت آزمایشی در آزمایشگاه های چهار پنج دانشگاه تکمیل و برگشت داده شد، هم اکنون در این مرحله هستیم که فرم ها را براساس تجربه ای که به دست آمده، اگر اصلاحاتی احتیاج دارند انجام داده و بعد به تمام مراکز تحقیقاتی و علمی که از این تجهیزات استفاده می کنند، بفرستیم.

در مورد کتاب قرار شد که «سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران» که در زمینه بانک اطلاعاتی تجربه دارد و در سال های قبل هم اقداماتی در این مورد انجام داده است، مسئولیت آن را برعهده گیرد که در حال حاضر روی تهیه فرم های استاندارد و تکمیل آن کار می کند.

در مورد طرح های تحقیقاتی، فرم استاندارد تهیه و تکثیر و به تمام مراکزی که کارهای تحقیقاتی می کنند ارسال شده است تا در اختیار محققان و کارشناسان خود قرار داده و آنها برای هر پروژه، یک فرم پرکنند که در حال حاضر در مرحله تکمیل فرم توسط محققان هستيم.

کیهان هوائی: يکی از مسائل مهم در امر تحقيقات، مساله اعتبارات تحقیقاتی است که در حال حاضر از دو نظر با مشکل مواجه است. یکی کمبود ودیگری نوسان آنها. به طورکلی در جهت رفع این نواقص و بهبود وضعیت اعتبارات تحقیقاتی چه اقداماتی صورت گرفته است؟

در این زمینه مسأله اول، تأمین پول است و مسأله بعدی، تبدیل پول به تجهیزات و مسأله سوم، خرید مواد مصرفی. البته کتاب و مجلات هم هستند که می توان به آنها هم به عنوان وسیله کار محقق اشاره کرد. بر روی هر کدام از این ها می بایست جداگانه کار می شد.

در مورد اعتبارات مالی، یعنی دادن مقداری هزینه های ارزی و ریالی به محققین برای انجام کارهای تحقیقاتی، گام هائی برداشته شده است. اول اعتبارات مصوب مجلس شورای اسلامی است که پس از تصویب، در قانون بودجه درج و به مراکز تحقیقاتی مختلف براساس عملکرد و تشخیص کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، اعتباری داده می شود. در این مورد سعی شد با مجلس شورای اسلامی صحبت شود و همچنین با وزارت برنامه و بودجه جلساتی از طریق وزارت فرهنگ و آموزش عالی تشکیل شد. و همین طور وزیر برنامه و بودجه در شورای پژوهش های علمی کشور حضور دارند و از نزدیک در جریان امر تحقیقات کشور قرار می گیرند تا توجه لازم را به امر تحقیقات بکنند و بودجه لازم را جهت این کار اختصاص دهند.

اما حقیقتی که وجود دارد، این که در شرایط کنونی، اعتبارات مملکت محدود است و از یک حد بیشتر نمی-توان از دولت انتظار داشت. بنابراین باید به فکر راه های دیگری نیز برای تأمین اعتبارات ریالی بود. از جمله این اقدامات این بود که سعی شد از اعتباراتی که در جاهای مختلف راکد بود، حتی المقدور استفاده شود. یکی از این موارد اختصاص ۲ در هزار فروش صنایع بود که طبق قانون، وزارتخانه های صنعتی از فروش تولیدات صنعتی، ۲ در هزار را برای کارهای تحقیقاتی اختصاص می دادند و چون در سال های قبل که این پول دریافت شده بود، به ویژه سال ۶۴، درصد قابل توجهی از آن در وزارتخانه هایی که دریافت کرده بودند راکد مانده بود (و البته همان طور که می دانید اعتبارات راکد به ضرر مملکت است)، بنابراین طرحی تهیه و در شورای عالی انقلاب فرهنگی و هیأت محترم دولت تصویب شد که ۵۰ درصد از این اعتبارات به پروژه های تحقیقاتی – که به تائید وزارت فرهنگ و آموزش عالی می-رسد- تخصیص داده شود.

در این رابطه قدم های مؤثری برداشته شد و خیلی از دانشگاه ها از این اعتبارات بهره مند شدند و خیلی از پروژه هائی را که نمی توانستند با اعتبارات خودشان به جریان بیاندازند، از این طریق به جریان انداخته و اینک تعداد زیادی از پروژه های تحقیقاتی وجود دارد که از طریق این اعتبار (۲ در هزار) در حال انجام است که حدود ۵۰ درصد از آن ها نظامی هستند و امیدواریم به زودی به ثمر برسند.

از ارگان های دیگر هم سعی شد حتی الامکان در صورتی که تمایلی به تحقیقات دانشگاهی داشته باشند، بااین شرط که نتیجه تحقیقات هم متعلق به خودشان باشد، اعتبار گرفته شود. ما پروژه هائی تقریباً به تمام وزارتخانه ها فرستاده ایم از جمله وزارت کشاورزی، دفاع، سپاه و سایر جاها و ازآن ها درخواست کرده ایم که اگر اعتباری دارند و مایلند در این مورد سرمایه گذاری کنند، چون موضوع پروژه به کار آنها مربوط می شود، در اختیار ما بگذارند و اساتید دانشگاه ها هم اعلام آمادگی کرده اند که روی این موضوعات کار کنند و بعضاً هم به نتیجه رسیده است. در حال حاضر چند پروژه خوب هم در جریان است که با اعتبارات نخست وزیری در دست انجام است. البته پروژه های زیادی هم داریم که به دلیل نبودن اعتبار در اولویت دوم قرار گرفته است و اگر اعتباری موجود باشد، می توان آنها را به جریان انداخت.

از طرف دیگر برای خرید وسایل تحقیقاتی از خارج و مخصوصاً لوازم یدکی –که مشکل بزرگی برای وسایل تحقیقاتی موجود در کشور است- احتیاج به ارز داریم. بسیاری از وسایل تحقیقاتی گران قیمت در حال حاضر به دلیل موجود نبودن لوازم یدکی- که بعضاً خیلی هم ارزان هستند- بلااستفاده مانده اند.

نکته دیگر این که غیر از وسایلی که برای کارهای تحقیقاتی استفاده می شود، نیاز به مواد مصرفی داریم که بسیار مهم هستند. اگر بهترین وسیله رادر اختیار داشته باشیم اما ماده مصرفی آن را نداشته باشیم، نمی توانیم کار کنیم. الان کوره هایی داريم که از نظر قیمت واقعاً بالا بوده و از نظر کارآئی بسیار جالب و با اين ها می توان کارهای تحقيقاتی خيلی خوبی انجام داد که بسيار مفيد باشد و حتی بتواند بسياری از معضلات جنگ را حل کند.